TÍCH HỢP MÔ PHỎNG Y TẾ VÀO ĐÀO TẠO DỰA THEO NĂNG LỰC: NỀN TẢNG VỮNG CHẮC CHO HÀNH NGHỀ CHUYÊN NGHIỆP

TS.BS Lê Thị Huỳnh Trang Phụ trách Trung tâm Mô phỏng - Tiền lâm sàng

Trong bối cảnh chăm sóc sức khỏe ngày càng phức tạp, đòi hỏi khắt khe về chất lượng và tính an toàn, mô hình đào tạo nhân lực y tế cũng phải chuyển mình mạnh mẽ để thích ứng. Việc tích hợp mô phỏng y tế (medical simulation) vào chương trình đào tạo dựa theo năng lực (Competency- Based Education – CBE) đang được xem là một chiến lược sư phạm tiên tiến, hiệu quả và mang tính chuyển đổi sâu sắc.

Từ lý thuyết đến năng lực hành nghề: Cần một “cây cầu” vững chắc

Hệ thống đào tạo y khoa truyền thống vốn chú trọng vào việc truyền thụ kiến thức, nhưng lại thiếu những cơ hội thực hành an toàn và lặp lại đủ để hình thành kỹ năng vững chắc. Trong khi đó, môi trường lâm sàng thực tế lại chứa nhiều rào cản cho người học: giới hạn số lượng ca bệnh, rủi ro gây hại cho bệnh nhân, và sự phân hóa về cơ hội tiếp cận tình huống hiếm gặp.

Mô phỏng y tế, với khả năng tái hiện linh hoạt các tình huống lâm sàng – từ đơn giản đến phức tạp – đã và đang đóng vai trò như một cầu nối thiết yếu giữa kiến thức học thuật và năng lực thực hành lâm sàng. Không chỉ là phương tiện hỗ trợ kỹ năng kỹ thuật, mô phỏng còn là môi trường lý tưởng để sinh viên phát triển tư duy lâm sàng, kỹ năng giao tiếp, ra quyết định, làm việc nhóm và năng lực phản xạ trong điều kiện áp lực cao.

Hình 1. Hội thảo MiniSUN về mô phỏng diễn ra ngày 11/4/2025 tại TPHCM

Tại sao mô phỏng đặc biệt phù hợp với đào tạo dựa theo năng lực?

Mô hình CBE xác định rõ ràng chuẩn đầu ra về năng lực hành nghề, trong đó người học cần thể hiện được năng lực thông qua hành động cụ thể trong ngữ cảnh thực tế hoặc mô phỏng thực tế. Mô phỏng cung cấp các tình huống tiêu chuẩn hóa, có thể lặp lại và đánh giá được, giúp:

• Chuẩn hóa đầu vào, đầu ra và quy trình đánh giá, đảm bảo công bằng và khách quan
• Cho phép sinh viên luyện tập không giới hạn số lần đến khi đạt được mức thành thạo
• Tạo điều kiện cho phản hồi ngay lập tức và quá trình phản xạ (reflection) hiệu quả
• Tăng cường an toàn cho người bệnh, khi sinh viên được luyện kỹ trước khi thực hành thực tế lâm sàng
• Đo lường năng lực lâm sàng một cách xác thực (authentic assessment) – qua hành vi cụ thể, trong bối cảnh gần giống lâm sàng

Đặc biệt, mô phỏng cho phép giáo dục các năng lực liên ngành và phi kỹ thuật (như giao tiếp, đạo đức nghề nghiệp, năng lực lãnh đạo và quản lý tình huống) vốn khó dạy và khó đo lường trong môi trường bệnh viện thật.

Mô phỏng không thay thế lâm sàng – nhưng làm cho lâm sàng trở nên hiệu quả hơn

Một hiểu lầm thường gặp là cho rằng mô phỏng nhằm thay thế trải nghiệm lâm sàng thực tế. Thực tế, mô phỏng không thay thế, mà chuẩn bị cho sinh viên bước vào lâm sàng với sự tự tin và khả năng thực hành an toàn hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong các kỹ thuật xâm lấn, tình huống khẩn cấp, hoặc các tương tác mang tính nhạy cảm cao.

Ví dụ, một sinh viên có thể thực hành thành thạo quy trình cấp cứu ngừng tuần hoàn (CPR) hoặc phản ứng với sốc phản vệ trong phòng mô phỏng – để khi tình huống thật xảy ra, họ không còn lúng túng, mà có thể ra quyết định nhanh chóng và chính xác, góp phần bảo vệ tính mạng người bệnh.

Hình 2. Các giảng viên các Trường Y tham gia chạy kịch bản tại hội thảo MiniSUN về mô phỏng diễn ra ngày 11/4/2025 tại TPHCM

Đổi mới giáo dục là trách nhiệm chuyên môn – không phải lựa chọn

Trong xu hướng toàn cầu hóa giáo dục y khoa, mô phỏng đã được tích hợp vào tiêu chuẩn kiểm định tại nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế. Việc tích hợp mô phỏng vào chương trình CBE không đơn thuần là cải tiến phương pháp giảng dạy, mà còn thể hiện cam kết đạo đức và trách nhiệm chuyên môn của các cơ sở đào tạo đối với người học và cộng đồng.

Chúng ta không thể kỳ vọng sinh viên sẽ "tự nhiên giỏi" khi tốt nghiệp – nếu không trao cho họ cơ hội được luyện tập, sai lầm và hoàn thiện trong môi trường an toàn.

Kết luận: Một thế hệ hành nghề y vững vàng bắt đầu từ sự chuẩn bị có chiến lược

Tích hợp mô phỏng y tế vào chương trình đào tạo dựa theo năng lực là một bước tiến không thể đảo ngược trong giáo dục y khoa hiện đại. Đây không chỉ là công cụ, mà là một triết lý giáo dục hướng đến sự an toàn, hiệu quả và phát triển con người toàn diện.

Sinh viên y khoa và điều dưỡng – những người sẽ đảm nhận trách nhiệm với sự sống, sức khỏe và phẩm giá con người – xứng đáng được học tập trong những môi trường mô phỏng được thiết kế bài bản, khoa học và nhân văn.

Và chính tại nơi đó, họ sẽ trưởng thành không chỉ trong kỹ năng, mà trong tư duy, cảm xúc và tinh thần trách nhiệm nghề nghiệp.