BỆNH TRĨ
TS.BS. VÕ ĐẮC TRUYỀN
TIẾN SĨ Y HỌC – BÁC SĨ CAO CẤP
TRƯỞNG KHOA Y - ĐẠI HỌC ĐÔNG Á ĐÀ NẴNG
Bệnh trĩ là sự phình to của các tĩnh mạch ở vùng hậu môn và trực tràng dưới. Bệnh trĩ cũng tương tự như bệnh giãn tĩnh mạch. Bệnh trĩ có thể phát triển bên trong trực tràng, gọi là bệnh trĩ nội. Trĩ cũng có thể phát triển dưới da xung quanh hậu môn, được gọi là bệnh trĩ ngoại. Trĩ hỗn hợp là tình trạng bệnh nhân bị cả trĩ nội, lẫn trĩ ngoại. Búi trĩ nội nếu lớn có thể liên kết với khối trĩ ngoại ở ngoài, tạo thành khối kéo dài từ bên trong ống hậu môn ra ngoài hậu môn. Việc điều trị trĩ hỗn hợp sẽ trở nên khó khăn, phức tạp hơn.
Hình ảnh trĩ nội và trĩ ngoại
1. Triệu chứng
Các triệu chứng của bệnh trĩ thường phụ thuộc vào loại bệnh trĩ.
1.1. Trĩ nội
Trĩ nội nằm bên trong trực tràng. Bệnh nhân thường không thể nhìn thấy hoặc cảm nhận được chúng và chúng hiếm khi gây đau và khó chịu. Trĩ nội thường chia làm 4 độ: Độ 1, độ 2, độ 3 và độ 4. Triệu chứng của trĩ nội bao gồm:
Đại tiện ra máu: Đặc điểm là máu tươi, máu đỏ tươi dính trên khăn giấy vệ sinh hoặc trong bồn cầu, có nhiều trường hợp máu phun ra thành tia. Nếu máu bầm đen phải cảnh giác máu chảy từ trên cao xuống, nên nội soi đại tràng để xác định nguyên nhân.
Cảm giác bị ướt vùng hậu môn: Trong trường hợp trĩ nội nặng như độ hoặc độ 4, bệnh nhân có cảm giác thường xuyên bị ẩm ướt vùng hậu môn, gây cảm giác khó chịu, thiếu tự tin.
Trĩ sa ra ngoài khi đại tiện: Mỗi lần đại tiện, búi trĩ sa ra ngoài, tùy mức độ nặng của trĩ nội, trĩ sa ra ngoài nhiều hay ít, có nhiều trường hợp trĩ sa tất cả ra ngoài không thể đẩy lên được, gây nên tình trạng đau đớn dữ dội. Trường hợp này gọi là trĩ sa nghẹt.
1.2. Trĩ ngoại: Trĩ ngoại là những búi trĩ nằm bên ngoài xung quanh hậu môn.
Các triệu chứng có thể bao gồm: Ngứa, đau hoặc khó chịu, chảy máu, trĩ ngoại tắc mạch: Máu có thể ứ đọng trong búi trĩ ngoại và tạo thành cục máu đông, gọi là huyết khối. Bệnh trĩ huyết khối có thể dẫn đến: Đau dữ dội, sưng tấy, viêm, một cục cứng, đổi màu gần hậu môn.
2. Nguyên nhân
Các tĩnh mạch bên trong và xung quanh hậu môn có xu hướng phình, dãn ra dưới áp lực. Bệnh trĩ có thể phát triển khi áp lực ổ bụng và ở phần dưới trực tràng tăng lên do:
- Rặn nhiều khi đi đại tiện.
- Ngồi trong thời gian dài, đặc biệt là trong nhà vệ sinh.
- Bị tiêu chảy mãn tính hoặc táo bón.
- Bị béo phì.
- Có thai.
- Có quan hệ tình dục qua đường hậu môn.
- Ăn một chế độ ăn ít chất xơ.
- Thường xuyên nâng vật nặng.
3. Các yếu tố nguy cơ
Khi mọi người già đi, nguy cơ mắc bệnh trĩ tăng lên. Đó là do các mô hỗ trợ các tĩnh mạch ở trực tràng và hậu môn có thể bị suy yếu và dãn ra. Điều này cũng có thể xảy ra khi mang thai vì trọng lượng của em bé gây áp lực lên vùng hậu môn.
4. Biến chứng
Bệnh trĩ ít khi gây biến chứng. Các biến chứng của bệnh trĩ có thể bao gồm:
Thiếu máu. Hiếm khi, mất máu liên tục do bệnh trĩ có thể gây thiếu máu.
Bệnh trĩ nghẹt. Khi nguồn cung cấp máu cho búi trĩ nội bị cắt đứt, búi trĩ được gọi là búi trĩ bị bóp nghẹt. Bệnh trĩ sa nghẹt có thể gây đau đớn tột cùng, phải giải quyết cấp cứu mới giải phóng được búi trĩ sa nghẹt.
Cục máu đông. Đôi khi cục máu đông có thể hình thành trong bệnh trĩ. Đây được gọi là bệnh trĩ huyết khối. Mặc dù không nguy hiểm nhưng nó có thể gây đau đớn và cần phải phẫu thuật lấy bỏ cục máu đông.
5. Phòng ngừa
Cách tốt nhất để ngăn ngừa bệnh trĩ là giữ cho phân mềm để chúng đi qua hậu môn dễ dàng. Để ngăn ngừa bệnh trĩ và giảm các triệu chứng của bệnh trĩ, hãy làm theo những lời khuyên sau:
Ăn thực phẩm giàu chất xơ: Ăn nhiều trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt. Làm như vậy sẽ làm mềm phân và phân đóng thành khuôn.
Uống nhiều nước: Uống khoảng 2 lít nước mỗi ngày để giúp phân mềm. Tránh uống nhiều bia, rượu cũng có thể hữu ích.
Xem xét bổ sung chất xơ. Hầu hết mọi người không nhận đủ chất xơ trong chế độ ăn uống của họ.
Nếu bạn sử dụng chất bổ sung chất xơ, hãy nhớ uống nhiều nước hoặc chất lỏng khác mỗi ngày. Nếu không, các chất bổ sung có thể gây táo bón hoặc làm bệnh nặng hơn.
Đừng rặn nhiều khi đại tiện: Sẽ tạo ra áp lực lớn hơn trong các tĩnh mạch ở phần dưới trực tràng.
Tập thể dục: Duy trì hoạt động để giúp ngăn ngừa táo bón và giảm áp lực lên tĩnh mạch. Tập thể dục cũng có thể giúp bạn giảm cân thừa có thể gây ra bệnh trĩ hoặc làm cho bệnh nặng hơn.
Tránh ngồi lâu: Ngồi quá lâu, đặc biệt là khi đi vệ sinh, có thể làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch ở hậu môn.
6. Chẩn đoán:
Bác sĩ có thể nhìn thấy bệnh trĩ ngoại. Chẩn đoán bệnh trĩ nội cần phải kiểm tra ống hậu môn và trực tràng.
Thăm khám bằng tay: Bác sĩ sẽ đưa một ngón tay đeo găng, bôi trơn vào hậu môn và trực trực tràng của bạn.
Thăm khám bằng tay có thể đánh gia được tình trạng cơ thắt hậu môn, có hay không u trong hậu môn…
Soi hậu môn, trực tràng: Có thể nhìn thấy trực tiếp tình trạng ống hậu môn, nhìn rõ các búi trĩ nội.
7. Điều trị
7.1. Phẫu thuật cắt bỏ búi trĩ ngoại tắc mạch
Nếu cục máu đông gây đau đớn hình thành bên trong búi trĩ ngoại, bệnh nhân cần phải được phẫu thuật cắt bỏ búi trĩ tắc mạch. Phẫu thuật thực hiện bằng thuốc làm tê một bộ phận cơ thể, còn gọi là thuốc gây tê cục bộ hay tê tại chỗ.
Phẫu thuật cắt bỏ búi trĩ tắc mạch có hiệu quả tốt nhất khi được thực hiện trong vòng 72 giờ sau khi có cục máu đông.
7.2. Những thủ thuật xâm lấn tối thiểu
Đối với trường hợp chảy máu không ngừng hoặc do bệnh trĩ gây đau đớn, bác sĩ của bạn có thể đề xuất một trong các thủ thuật xâm lấn tối thiểu khác hiện đang có. Những phương pháp điều trị này có thể được thực hiện tại phòng khám hoặc một cơ sở ngoại trú khác. Bác sĩ thường không cần dùng thuốc gây tê.
- Thắt dây cao su: Bác sĩ của bạn đặt một hoặc hai dây cao su nhỏ xung quanh gốc trĩ nội để cắt đứt lưu lượng máu. Búi trĩ sẽ khô héo và rụng đi trong vòng một tuần.
Thắt dây cao su búi trĩ có thể gây đau đớn, khó chịu và gây chảy máu. Chảy máu có thể bắt đầu từ 2 đến 4 ngày sau khi làm thủ thuật nhưng hiếm khi nghiêm trọng. Đôi khi, các biến chứng nghiêm trọng hơn có thể xảy ra.
Thắt trĩ bằng vòng cao su
- Liệu pháp xơ hóa: Với liệu pháp xơ hóa, bác sĩ của bạn sẽ tiêm vào búi trĩ những loại thuốc để làm búi trĩ xơ hóa và thu nhỏ nó. Liệu pháp xơ hóa nhẹ nhàng, không gây ra đau đớn và có hiệu quả, đặc biệt đối với người lớn tuổi.
- Sự đông lại: Kỹ thuật đông máu sử dụng tia laser, tia hồng ngoại hoặc nhiệt. Chúng làm cho các búi trĩ nội nhỏ đang chảy máu trở nên cứng và teo lại.
7.3. Phẫu thuật:
Khi các các thủ thuật xâm lấn tối thiểu không hiệu quả hoặc bạn bị bệnh trĩ nặng hoặc khi có biến chứng như sa nghẹt, tắc mạch, trĩ hỗn hợp… bác sĩ của bạn có thể đề xuất một trong những phương pháp phẫu thuật sau:
- Cắt trĩ: Bác sĩ phẫu thuật của bạn sẽ cắt bỏ đi các búi trĩ lớn sa thường xuyên ra ngoài, các búi trĩ sa nghẹt, các búi trĩ tắc mạch. Cắt trĩ là phương pháp hiệu quả và triệt để nhất để điều trị bệnh trĩ nặng, trĩ có biến chứng hoặc tái phát. Phẫu thuật được thực hiện dưới gây tê tủy sống.
Bạn cần tìm đến các bác sĩ phẫu thuật chuyên khoa để hạn chế thấp nhất những biến chứng khi cắt trĩ như hẹp hậu môn hoặc đại tiện không tự chủ…
Hầu hết mọi người đều bị đau sau khi thực hiện phẫu thuật, các loại thuốc giảm đau tại chỗ và toàn thân có thể làm dịu cơn đau. Ngâm mình trong bồn nước ấm cũng có thể hữu ích.
- Cắt trĩ bằng ghim: Phẫu thuật này được gọi là cắt trĩ bằng ghim, ghim ngăn chặn lưu lượng máu đến búi trĩ làm búi trĩ nhỏ lại. Nó thường chỉ được sử dụng cho bệnh trĩ nội, mức độ nhẹ, độ 2 hoặc độ 3.
Việc bấm ghim thường ít gây đau đớn hơn so với phẫu thuật cắt trĩ và cho phép bạn quay lại hoạt động thường xuyên sớm hơn. Tuy nhiên, so với phẫu thuật cắt trĩ, việc bấm ghim có liên quan đến nguy cơ bệnh trĩ tái phát và sa trực tràng cao hơn. Sa trực tràng là hiện tượng một phần trực tràng bị đẩy qua hậu môn. Các biến chứng khác cũng có thể bao gồm chảy máu, bí tiểu, hẹp hậu môn, nhiễm trùng và đau. Vì vậy, quan trọng là phải chẩn đoán chính xác và chỉ định cho đúng.